Ρωμαϊκή Οικία

Στους ρωμαϊκούς χρόνους κατασκευάστηκαν οικοδομήματα έξω από την οχυρωμένη περιοχή του Ιερού. Εκτός από τα δημόσια κτήρια που προορίζονταν  να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες των πιστών, όπως οι ξενώνες και τα λουτρά, υπήρχαν και τα ιδιωτικά που αποτελούσαν κατοικίες επιφανών προσώπων. Το καλύτερα σωζόμενο παράδειγμα είναι η πολυτελής ορθογώνια διώροφη οικία του 2^ου αι. μ.Χ., στη νότια κλιτύ του λόφου της αρχαίας ακρόπολης.

Η λεγόμενη Ρωμαϊκή Οικία, ο βόρειος τοίχος της οποίας ήταν το τείχος της πόλης με τον βράχο κάτω από αυτό, είχε διαστάσεις 26,50x13,50μ. Αποτελείται από μικρά ορθογώνια δωμάτια οργανωμένα γύρω από ένα τετράγωνο αίθριο (atrium) με μικρή μαρμάρινη δεξαμενή (impluvium) στο κέντρο και ψηφιδωτό δάπεδο.

Καλύτερα διατηρημένα είναι τα βόρεια δωμάτια που φέρουν τοιχογραφικό διάκοσμο και ψηφιδωτά δάπεδα διακοσμημένα με γεωμετρικά μοτίβα. Πιθανότατα αποτελούσαν τους χώρους υποδοχής και εστίασης των επισκεπτών (tablinum). Στην ανατολική πλευρά του αιθρίου υπήρχε κλίμακα που οδηγούσε στον δεύτερο όροφο. Μία δεύτερη αυλή στη νότια πλευρά, ίσως, χρησίμευε ως κήπος και ως χώρος για να παρακολουθούν τους αγώνες που τελούνταν στο παρακείμενο στάδιο.               

Η προνομιακή θέση καθώς και ένας στρωτήρας που προέρχεται από την κεράμωση της στέγης και φέρει την επιγραφή ΙΕΡΑ ΕΛΕΥΣΙΝΟΣ, υποδηλώνουν τη χρήση της ως κατοικία μέλους του ιερατείου του ελευσινιακού Ιερού.

Ναός Εισοδίων Θεοτόκου (Παναγία Μεσοσπορίτισσα) Ιερά Οικία