Δελτίο Τύπου της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής για τον Άγιο Ζαχαρία

Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής (ΕΦ.Α.Δ.Α.), αμέσως μετά τη σύστασή της, το Φεβρουάριο του 2018 (Π.Δ. 4/2018 ), ενέταξε στο πρόγραμμά της την υλοποίηση σειράς δράσεων που αφορούν στην αναβάθμιση και ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου και των μνημείων της Ελευσίνας, ενόψει και του διπλού εορτασμού το 2021, της «Ελευσίνας ως Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης» και των «200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση».

Στο πλαίσιο αυτό και με στόχο τη διαμόρφωση και ανάδειξη, εντός του 2020, δύο εξαιρετικά σημαντικών για την πόλη της Ελευσίνας μνημείων που βρίσκονται στην κεντρική πλατεία Ηρώων, της παλαιοχριστιανικής βασιλικής και του περιβάλλοντος χώρου του ναού του Αγίου Ζαχαρία, υλοποιείται από την ΕΦ.Α.Δ.Α. έργο καταγραφής, φωτογράφησης και τοπογραφικής αποτύπωσης των ερειπίων της παλαιοχριστιανικής βασιλικής και των διάσπαρτων στο χώρο αρχιτεκτονικών μελών.

Η παλαιοχριστιανική βασιλική, τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα της οποίας καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος του περιβάλλοντος χώρου του ναΐδρίου του Αγίου Ζαχαρία, ανασκάφηκε αρχικά το 1928. Πρόκειται για ευμεγέθη βασιλική, που χωριζόταν με κιονοστοιχίες σε τρία κλίτη, νάρθηκα και εξωνάρθηκα στα δυτικά του κυρίως ναού. Κατά την ανασκαφική έρευνα αποκαλύφθηκε βορειοδυτικά της βασιλικής τετράγωνο βαπτιστήριο με σταυρόσχημη κολυμβήθρα. Δύο μικρότεροι χώροι δίπλα στο βαπτιστήριο πιθανότατα αποτελούσαν το αποδυτήριο και το φωτιστήριο για τους νεοφώτιστους βαπτισθέντες χριστιανούς. Σήμερα, το μεγαλύτερο μέρος του βαπτιστηρίου βρίσκεται θαμμένο κάτω από το πεζοδρόμιο και το οδόστρωμα της οδού Νικολαΐδου. Το συγκρότημα της βασιλικής χρονολογείται από τους μελετητές στον 5 ο μ.Χ. ή στις αρχές του 6 ου μ.Χ αιώνα.

Στον Ιερό Βήμα της βασιλικής χτίστηκε στους ύστερους μεταβυζαντινούς χρόνους το μονύδριο του Άγιου Ζαχαρία, μικρός μονόχωρος, καμαροσκεπής ναός, στους τοίχους του οποίου είναι ενσωματωμένα αρχαία αρχιτεκτονικά μέλη και επιγραφές. Το ναΰδριο, σύμφωνα με μαρτυρία του περιηγητή Blouet το 1829, είναι το μόνο κτίσμα της πόλης της Ελευσίνας που έμεινε άθικτο μετά την Ελληνική Επανάσταση.

Για την υλοποίηση του έργου καταγραφής, φωτογράφησης και τοπογραφικής αποτύπωσης, απαιτήθηκε η αποψίλωση του χώρου για την αποκάλυψη των ερειπίων και την προστασία τους από την άναρχη βλάστηση. Οι καθαρισμοί πραγματοποιήθηκαν τον Οκτώβριο του 2019 σε συνεργασία με το Δήμο Ελευσίνας, κατόπιν των αναγκαίων διοικητικών ενεργειών και εγκρίσεων από τις αρμόδιες υπηρεσίες. Η τελική πρόταση διαμόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου των μνημείων, η οποία θα προωθηθεί προς έγκριση στα αρμόδια όργανα, θα έχει ως γνώμονα την ανάδειξη τους με ήπιου χαρακτήρα παρεμβάσεις και φυτεύσεις στον περιβάλλοντα χώρο, αποσκοπώντας τόσο στην προστασία των μνημείων όσο και στην εξυπηρέτηση των πολιτών και την αναβάθμιση της κεντρικής πλατείας της πόλης.

Οι εργασίες αναμένεται να ολοκληρωθούν εντός του 2020.