Τύμβος Σοφοκλή, Βαρυμπόμπη, Δήμος Αχαρνών
Το ταφικό μνημείο, γνωστό ως «Τύμβος του Σοφοκλή» στη Βαρυμπόμπη, ανασκάφηκε το 1888 από τον L. Münter, διευθυντή του βασιλικού κτήματος του Τατοϊου. Πρόκειται για τύμβο κλασικών χρόνων με διάμετρο 40 μέτρα και αρχικό ύψος 13 μέτρα, που περικλείει ταφικό περίβολο κτισμένο με μεγάλους ορθογωνισμένους ογκόλιθους σωζόμενο σε ύψος επτά δόμων. Στο εσωτερικό του τύμβου αποκαλύφθηκαν τρεις μαρμάρινες σαρκοφάγοι με αετωματικά καλύμματα, δύο από τις οποίες βρίσκονται στη θέση τους σήμερα. Επρόκειτο για μία γυναικεία και δύο ανδρικές ταφές, καθώς στο εσωτερικό τους βρέθηκαν αρυβαλλοειδείς μελαμβαφείς λήκυθοι, αλάβαστρα, χάλκινος καθρέφτης και δύο στλεγγίδες (εργαλεία που χρησιμοποιούνταν από τους αθλητές στα Γυμνάσια για την απόξεση της σκόνης και του ιδρώτα). Ο ανασκαφέας αναφέρει ότι σε μία από τις σαρκοφάγους βρέθηκαν κατάλοιπα ξύλου που απέδωσε στην «καμπύλη βακτηρία», ένα ραβδί που αναφέρεται ως επινόηση του Σοφοκλή. Στο σκελετό από εκείνη τη σαρκοφάγο διενεργήθηκε ανθρωπολογική εξέταση και αποδόθηκε σε άνδρα που πέθανε στο δεύτερο μισό της ζωής του.
Ο Σοφοκλής πέθανε το 406/5 π.Χ. σε ηλικία 91 ετών, και, όπως αναφέρουν οι αρχαίες πηγές, οι συγγενείς του χρειάστηκε να ζητήσουν άδεια από τον Σπαρτιάτη στρατηγό Λύσανδρο για να τον θάψουν στον πατρογονικό του τάφο. Ο Aνώνυμος Bιογράφος του Σοφοκλή αναφέρει ότι ο τάφος του "απείχε 11 στάδια από το «τείχος» και βρισκόταν κοντά στον δρόμο προς τη Δεκέλεια". Επειδή ο Σοφοκλής καταγόταν από τη Δεκέλεια αλλά ήταν δημότης Κολωνού, οι παλαιότεροι ερευνητές θεωρούσαν ότι ο τάφος του θα έπρεπε να βρισκόταν στον Κολωνό, κοντά στο τείχος του άστεως των Αθηνών.
Το 1888 όμως ο Münter, πιστεύοντας ότι ήταν αδύνατο να ζητούσαν οι συγγενείς του Σοφοκλή άδεια από τον Σπαρτιάτη στρατηγό για μία τοποθεσία κοντά στο άστυ της Αθήνας, απέδωσε τη λέξη «τείχος» στο φρούριο της Δεκέλειας, που σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές είχαν καταλάβει την περίοδο του Πελοποννησιακού Πολέμου οι Λακεδαιμόνιοι. Ταυτίζοντας λοιπόν το φρούριο της Δεκέλειας με τα ερείπια αρχαίας οχύρωσης στη θέση Παλαιόκαστρο, εντός του πρώην βασιλικού κτήματος του Τατοϊου, εντόπισε σε απόσταση περίπου 2 χιλιομέτρων (11 στάδια), κοντά στον παλιό δρόμο που οδηγούσε από το Μενίδι στη Δεκέλεια, έναν τύμβο, τον οποίο και ανέσκαψε.
Παρ’ όλο που η ταύτιση του τύμβου της Βαρυμπόμπης με τον τάφο του Σοφοκλή φαίνεται πιθανή, δεν έχει ακόμα επιβεβαιωθεί από τα αρχαιολογικά δεδομένα. Αναμφίβολα όμως το ταφικό αυτό μνημείο, ο λεγόμενος «Τύμβος του Σοφοκλή» στη Βαρυμπόμπη, αποτελεί ένα πολύ καλά σωζόμενο δείγμα οικογενειακού ταφικού μνημείου της κλασικής εποχής.
Ο «Τύμβος του Σοφοκλή» στη Βαρυμπόμπη αποτελεί κηρυγμένο αρχαιολογικό χώρο. Η ανάδειξή του, με τη διαμόρφωση του χώρου και την κατασκευή στεγάστρου, πραγματοποιήθηκε το 2010-2012 με προϋπολογισμό 41.000 ευρώ από την Περιφέρεια Αττικής, Περιφερειακή Ενότητα Ανατολικής Αττικής, υπό την εποπτεία της τότε αρμόδιας Β’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων. Εργασίες στερέωσης του αρχαίου ταφικού περιβόλου και συντήρησης του στεγάστρου πραγματοποιούνται από την εκάστοτε αρμόδια για την περιοχή Εφορεία Αρχαιοτήτων (Εφορεία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής 2014-2018, Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής από το 2018).
8945